Ścieżki edukacyjne

Temat ścieżki: Krajobraz młodoglacjalny w Wielkopolskim Parku Narodowym
Lokalizacja: od miejsca odpoczynku na Osowej Górze do platformy widokowej na południowym brzegu Jeziora Góreckiego

Link do mapy:
https://www.google.pl/maps/d/edit?mid=1tIE381Je9EfuNsP1X24TtY7sPHoFpGI&usp=sharing

Parking: Pożegowo
Długość trasy: 5km
Czas przejścia: 3h (w jedną stronę)

Opis: Ostatnie zlodowacenie, tzw. bałtyckie, zakończone ok. 13 tysięcy lat temu zdecydowało o ukształtowaniu terenu w północnej i środkowej części Polski, m. in. w Wielkopolskim Parku Narodowym, dziś zwanym za prof. Adamem Wodziczką prawdziwym muzeum form polodowcowych i żywym muzeum przyrody. Dzięki przejściu ścieżką uczestnicy odkryją tajemnice takich form polodowcowych jak: morena wyciśnięta, oz, jezioro rynnowe, kocioł eworsyjny czy kem.

Przystanki:

1. Parking leśny w Pożegowie, na Osowej Górze. Osowa Góra jest jednym z najbardziej spektakularnych świadectw działalności lądolodu skandynawskiego podczas ostatniego zlodowacenia na terenie Wielkopolskiego PN. Schodząc w dół jej stoku zaobserwować możemy różnorodny materiał przetransportowany przez lądolód – tzw. morenę.
2. Góra Staszica – morena czołowa. Góra Staszica jest przykładem tzw. moreny czołowej wyciśniętej. Powstała ona przez wyciśnięcie z podłoża ogromnych mas iłu, które pod wpływem wody wytapiającej się z lądolodu, przybrały konsystencję plasteliny.
3. Głaz polodowcowy im. Prof. Adama Wodziczki – jest to głaz narzutowy, inaczej eratyk. Ta ostatnia nazwa mówi o odległym, skandynawskim pochodzeniu tych głazów i pochodzi od łacińskiego „errare”, czyli błądzić.
4. Szwedzkie Góry – Oz Bukowsko–Mosiński. Przebiegający przez teren Wielkopolskiego PN oz, ze względu na swoją rekordową w skali Polski długość 37 km, jest prawdziwym unikatem. Maszerując jego grzbietem, wzdłuż jeziora Budzyńskiego, dochodzi się do tzw. Szwedzkich Gór –końcowego fragmentu ozu, rozkopanego w poprzek w kilku miejscach w czasach średniowiecza.
5. Jezioro Kociołek – Kocioł polodowcowy. Jest to jedyna tego rodzaju forma polodowcowa w Wielkopolskim PN. Kociołek jest efektem działania wody spływającej z dużą prędkością w stromych szczelinach lądolodu, która następnie w jego podłożu wydrążyła tzw. kocioł eworsyjny.
6. Żabiak – obniżenie wytopiskowe. Jego pochodzenie związane jest z powolnym wytapianiem się brył martwego lodu. Powstałe w ten sposób obniżenie wytopiskowe swoją szerokością sięga 60 m, a długość aż 110 m.
7. Głaz polodowcowy im. Franciszka Jaśkowiaka. Jest to ciekawy przykład granitognejsowego eratyku z intruzją bazaltową. Żeby zrozumieć niezwykłość tego zjawiska, koniecznie trzeba przyjrzeć się kontrastom w wyglądzie i powierzchni tych skał.
8. Jezioro Góreckie – rynna polodowcowa. Jezioro Góreckie powstało w najgłębszej z rynien polodowcowych w Wielkopolskim PN, dlatego też jest najgłębszym jeziorem w Parku (ok. 17 m). Rynna polodowcowa jest pozostałością po korycie rzeki utworzonej z wód wytapiających się z lądolodu.
9. Stok rynny Jeziora Góreckiego – dolina erozyjna. Jest to przykład formy polodowcowej częstej w Wielkopolskim PN, np. wzdłuż linii brzegowej Jeziora Góreckiego. Dolinki takie powstały z gliny lodowcowej naniesionej przez lądolód, w której spływająca woda wyżłobiła charakterystyczny kształt.
10. Rynny polodowcowe i jeziora w Wielkopolskim Parku Narodowym. Jeziora będące na terenie Parku Narodowego powstały dzięki zróżnicowanej polodowcowej rzeźbie obszaru, a przede wszystkim w wyniku obecności trzech rynien polodowcowych przebiegających przez teren Parku z północnego zachodu na południowy wschód.
11. Kem. Wyspa Zamkowa jest pagórkiem powstałym w wyniku działalności lądolodu. Gromadzący się materiał skalny na dnie dawnego jeziora po ustąpieniu lądolodu i odparowaniu wody utworzył postać kopca.

Ścieżka oznaczona jest tabliczkami informacyjnymi. Z platformy widokowej na końcu trasy roztacza się widok na ruiny zameczku Klaudyny Potockiej na Wyspie Zamkowej.

Temat ścieżki: Ekosystemy Wielkopolskiego Parku Narodowego

Lokalizacja: Szreniawa

Link do mapy: https://www.google.pl/maps/d/edit?mid=1qmlkFZNUy6TpuGxQ3X4OuHHIdyXyAh0&usp=sharing

Parking: Parking leśny w Szreniawie

Długość trasy: 1,2km

Czas przejścia: ok. 1 h
Opis: Podczas przejścia na ścieżce dydaktycznej Wokół Starej Wieży uczestnicy uzyskają wiedzę na temat różnorodności ekosystemów Wielkopolskiego Parku Narodowego. Poznają też problemy ochrony przyrody, szczególnie te związane z Uroczyskiem Krypel, a także specyfikę rzeźby tego terenu.

Przystanki:

1. Krajobrazy Wielkopolskiego Parku Narodowego. Charakterystyczna dla krajobrazu Wielkopolskiego Parku Narodowego jest mozaika polno-leśna, która wraz z licznymi jeziorami tworzy nisze ekologiczne dla występujących tu organizmów.
2. Ekoton. Jest to strefa buforowa tworząca granice pomiędzy ekosystemami. Przykładem jest okrajek, który chroni wnętrze lasu przed zmianami nasłonecznienia oraz wilgotności, a także jest biotopem, czyli siedliskiem, dla wielu gatunków roślin, często rzadkich i objętych ochroną, o specyficznych wymaganiach.
3. Ekosystemy naturalne i sztuczne. Pagórek, po którym przebiega ścieżka jest pokryty lasem – przykładem ekosystemu naturalnego, a w ramach ochrony przyrody chroniona jest różnorodność biologiczna takich ekosystemów. Trudnym zadaniem człowieka jest takie gospodarowanie ekosystemami sztucznymi – np. polami uprawnymi – by nie szkodzić tej naturalnej różnorodności.
4. Kemy. Pagórek nieopodal Szreniawy, na którym stoi wieża Bierbaumów jest kemem. Powstał on z osadów pozostajacych na dnie jeziora pomiędzy płatami ustępującego lądolodu.
5. Gatunki specjalnej troski Wielkopolskiego Parku Narodowego. Do roślin tych zaliczane są rośliny najrzadziej spotykane i najbardziej zagrożone w Wielkopolskim PN. Sztandarowym przykładem jest jarząb brekinia, nazywany brzękiem, związany z lasami tworzonymi przez grab i dąb, tzw. grądami.
6. Gatunki obce w Wielkopolskim Parku Narodowym. Zagadnienie gatunków obcych, w tym inwazyjnych jest jednym z największych problemów ochrony przyrody Wielkopolskiego PN. W ostatnich badaniach na terenie WPN stwierdzona aż ponad 150 takich gatunków!
7. Zabytkowa wieża Mauzoleum Bierbaumów. Wieża ta powstała najprawdopodobniej w latach 60. XIX w. jako część kompleksu rezydencyjno-folwarcznego rodziny Bierbaumów. Stanowi ciekawe połączenie obiektu zabytkowego z punktem widokowym.
8. Mrowisko. Mrówki, których w samej Polsce występuje ok. 100 gatunków, są bezcennym składnikiem ekosystemów, szczególnie leśnych. Odgrywają one m.in. rolę reducentów materii organicznej.
9. Martwe drzewo. Martwe drzewa przybliżają lasy naturalne, których w Wielkopolskim PN jest coraz więcej, do formy lasów pierwotnych. W skali ekosystemu leśnego martwe drzewo może być tzw. hotspotem różnorodności biologicznej, stanowiąc miejsce do życia mnóstwa gatunków roślin i zwierząt.
10. Budowa warstwa lasu. Jest ona wyrazem złożoności ekosystemu leśnego. Każda warstwa tworzy specyficzną niszę ekologiczną dla szeregu organizmów.
11. Głaz narzutowy. Jest to pamiątka po lądolodzie skandynawskim, który kształtował teren północnej i środkowej Polski kilkanaście tysięcy lat temu. Rozmiary głazów dają wyobrażenie o sile lądolodu, który „zaciągnął” je również na teren WPN.

 
Dodatkowe informacje:

• Trasa o kształcie pętli.
• Wieża Bierbaumów jest obiektem Muzeum Narodowego Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie i w celu jej zwiedzenia należy kontaktować się z Muzeum (Szreniawa, ul. Dworcowa 5, 62-052 Komorniki).
• Istnieje możliwość zakupienia przewodnika do ścieżki lub samodzielne jej zwiedzanie z wykorzystaniem licznych tablic edukacyjnych dostosowanych również do potrzeb osób niepełnosprawnych.

Temat ścieżki: Biotyczne i abiotyczne zasoby Wielkopolskiego Parku Narodowego
Lokalizacja: Obszar w murze Dyrekcji Wielkopolskiego Parku Narodowego
Link do mapy: https://www.google.pl/maps/d/edit?mid=1SD_XtENkovezq1DDNUIz2YYQ52y6BBeZ&usp=sharing

Parking: Jeziory
Długość trasy: około 1,2 km
Czas przejścia: około 2h.
Opis: Na ścieżce prezentowane są treści związane z florą i fauną Wielkopolskiego Parku Narodowego. Dodatkowo z platformy widokowej nad Jeziorem Góreckim można obserwować efekty działalności lądolodu. Trasa kończy się w Ogródku Petrograficznym, prezentującym różnorodność głazów polodowcowych.

Przystanki:

1.Siedziba Wielkopolskiego Parku Narodowego. Budynek znajdujący się w pobliżu rynny jeziora Góreckiego został wybudowany w czasie II wojny światowej. Przez lata zmieniał swe funkcje, by dziś stać się siedzibą Dyrekcji Wielkopolskiego Parku Narodowego.
2. Rośliny Runa Leśnego. Czy rośliny mogą być fascynujące? Oczywiście, czy to piękne i złożone kwiaty lilii złotogłów, czy może rośliny aspektu wiosennego, wszystkie one mają do zaoferowania niezwykłą historię.
3. Podstawowe Gatunki Lasotwórcze. Drzewa, lądowe olbrzymy tworzące nasze lasy, są nieodzowną częścią Wielkopolskiego Parku Narodowego. Podstawowe gatunki lasotwórcze wytwarzają specyficzny mikroklimat w lesie, kreując środowisko do życia dla wielu innych organizmów. 
4. Jak Rośnie Drzewo? Drzewa,będące najdoskonalszym tworem w świecie roślin, potrafią osiągać imponujące rozmiary. Należą przy tym do najdłużej żyjących organizmów w przyrodzie. Wszystkie te cechy zawdzięczają swojej specyficznej budowie.
5.„Obce” Gatunki Drzew w Parku. Przekształcanie składu gatunkowego lasów widoczne jest również w Wielkopolskim Parku Narodowym, gdzie spotkać można gatunki drzew rosnące naturalnie m.in. w Ameryce Północnej, a sprowadzone do Wielkopolski przez człowieka. Działania pracowników Parku prowadzą do powrotu składów gatunkowych drzewostanów do ich naturalnego charakteru, w procesie nazywanym przebudową drzewostanu.
6. Bóbr Europejski. Największy europejski gryzoń, symbol Wigierskiego Parku Narodowego oraz utalentowany hydrotechnik. Jako jedyny w Polsce przedstawiciel królestwa zwierząt, poza człowiekiem, potrafi przekształcać środowisko według własnych potrzeb.  
7.Jezioro Góreckie.  Najgłębszy zbiornik wodny parku. Leżące w jednej z trzech rynien polodowcowych jezioro jest doskonałym dowodem świadczącym o działalności lądolodu na tych terenach.  Oprócz zróżnicowanej linii brzegowej na jeziorze zaobserwować można również dwie wyspy: Zamkową i Kopczysko. 
8. Wyspa Zamkowa Na Jeziorze Góreckim. Polodowcowy kem, jakim jest Wyspa Zamkowa, fascynuje swoimi walorami historyczno-kulturowymi. Znaleźć można tam ruiny zamku, który został wybudowany dla Klaudyny Potockiej, w prezencie ślubnym przez jej brata Tytusa Działyńskiego. Wyspa nie jest udostępniona do zwiedzania.
 
Dodatkowe informacje:

• Istnieje możliwość zakupienia przewodnika do ścieżki.
• Szczegółowa oferta dla grup zorganizowanych znajduje się w zakładce O parku > Nasze działania > Edukacja.
• Zajęcia o charakterze pętlowym – rozpoczynają się i kończą w jednym miejscu.

Temat ścieżki: Flora Wielkopolskiego Parku Narodowego

Lokalizacja: Ścieżka w murze Dyrekcji Wielkopolskiego parku Narodowego

Link do mapy: https://www.google.pl/maps/d/edit?mid=1D_QOE2ED_HgD4qBpYvSc5bk5NafBXAQ&usp=sharing

Parking: Jeziory

Długość trasy: 1,2 km

Czas przejścia: ok.40 minut
 
Opis ścieżki:
Ścieżka dostępna z opracowaniem-przewodnikiem (dodatkowo płatnym) dla osób, które chcą poszerzyć wiedzę o leśnych roślinach zielnych występujących na terenie Wielkopolskiego Parku Narodowego. W przewodniku znajdują się zdjęcia roślin w okresie kwitnienia lub liści w przypadku zarodnikujących paproci. Dla ułatwienia, na stronach przewodnika, rośliny zostały podzielone według kolorów płatków kwiatowych. Stworzono: białe, żółte, różowe, zielone i niebieskie zakładki. Pod każdym zdjęciem znajduje się krótki opis, okres kwitnienia, występowanie oraz ciekawostki dotyczące danego gatunku rośliny. Przewodnik zawiera listę prawie 60 gatunków flory, która rośnie przy ścieżce dydaktycznej Leśna Szkoła.
 
Przystanki: Brak określonych przystanków, ścieżkę należy przejść z przewodnikiem.

Dodatkowe informacje: Istnieje możliwość zakupienia przewodnika do ścieżki.

Temat ścieżki: Walory przyrodnicze i kulturowe Wielkopolskiego Parku Narodowego
Przebieg: od miejsca odpoczynku na Osowej Górze do siedziby Dyrekcji Wielkopolskiego Parku Narodowego w Jeziorach

Link do mapy: https://www.google.pl/maps/d/edit?mid=1UPCYrQ_pB8HqvDe9PsCFfV82DAqIWh4&usp=sharing

Parking: Pożegowo
Długość trasy: 5,5 km (w jedną stronę)
Czas przejścia: 3h
Opis: Na ścieżce przedstawiane są podstawowe zespoły roślinne oraz walory obszarów ochrony ścisłej. Na trasie znajduje się m.in. studnia znana z lokalnej legendy o Napoleonie Bonaparte, Jezioro Góreckie ze słynną Wyspą Zamkową oraz mająca bogatą historię siedziba Wielkopolskiego Parku Narodowego w Jeziorach. Ścieżka biegnie m.in. w podnóża najdłuższego ozu w Polsce.

Przystanki:
 
1. Miejsce odpoczynku na Osowej Górze. Osowa Góra (ponad 131 m n.p.m.) jest najwyższym punktem tzw. moreny pożegowskiej i zarazem najwyższym wzniesieniem w Wielkopolskim PN.
 
2. Głaz – pomnik Władysława hr. Zamoyskiego. Głaz pochodzący z Tatr, jest darem od Tatrzańskiego Parku Narodowego, upamiętniający hr. Władysława Zamoyskiego, który lasy obecnego WPN, należące wówczas do jego Fundacji Zakłady Kórnickie w całości oddał narodowi.
  
3.Studnia Napoleona. Według legendy Napoleon Bonaparte, zmęczony drogą, miał napić się z tej studni magicznej wody o smaku szampana. Mogło to mieć miejsce między 1806 a 1812 rokiem, gdy poszukiwał miejsca na bitwę z Rosjanami, a może jechał do Drezna lub przygotowywał się do wyprawy na Moskwę.
 
4.Głaz im. prof. Adama Wodziczki ustawiony został w miejscu symbolicznego otwarcia Wielkopolskiego Parku Narodowego, do którego doprowadził już w 1933 roku prof. Adam Wodziczko. Jest to głaz narzutowy, tzw. eratyk, który został przetransportowany ze Skandynawii przez lądolód, w czasie zlodowacenia leszczyńskiego.
 
5.Jezioro Kociołek. Jest to objęty ochroną ścisłą jedyny kocioł polodowcowy, tzw. eworsyjny, na terenie Wielkopolskiego PN. Jego głębokość wynosząca 7,5 m jest zaskakująco duża przy niewielkiej powierzchni 4,2 ha.

6. Las bukowy. Buczyna na zboczu kotła polodowcowego jest specyficznym lasem, w którym dno lasu jest silnie zacienione. Runo leśne składa się jedynie z gatunków cienioznośnych oraz geofitów – roślin kwitnących przed pojawieniem się liści na drzewach.

7.Sarnie Doły. Jest to obszar ochrony ścisłej, w którym zachowany został mszar torfowiskowy z bagienną roślinnością – torfowcami, turzycami i wełnianką pochwowatą, a także brzozą brodawkowatą, olszą czarną i sosną.

8.Obce gatunki w Parku. Wśród parków narodowych w Polsce, to w Wielkopolskim PN problem gatunków obcych, w tym inwazyjnych, jest największy. Do najbardziej problematycznych należą m.in. dąb czerwony, czeremcha amerykańska i robinia akacjowa, które degradują naturalną różnorodność siedlisk.
 
9.Grabina. Ten obszar ochrony ścisłej nosi imię prof. Adama Wodziczki, który jako pierwszy zabiegał o prawną ochronę terenów nad Jeziorem Góreckim. Grabina obejmuje bezcenny fragment naturalnego lasu dębowo-grabowego, tzw. grądu środkowoeuropejskiego, czyli typowej formacji roślinnej w południowo- i środkowozachodniej części kraju.
 
10. Jezioro Góreckie I. Od pozostałych jezior typu rynnowego w Wielkopolskim PN Jezioro Góreckie odróżnia się największą głębokością i najwyższą jakością wód, zamieszkiwanych przez ryby, np. okonia, suma, szczupaka czy objętą ochroną ścisłą kozę.
 
11.Jezioro Góreckie II. Z Jeziorem Góreckim związana jest słynna historia Wyspy Zamkowej, na której mieszkali przez 6 lat Klaudyna z Działyńskich Potocka wraz z mężem Bernardem.
12. Dyrekcja Wielkopolskiego Parku Narodowego. Budynek obecnej siedziby Wielkopolskiego PN, wzniesiony w czasach drugiej wojny światowej, dziś służy ochronie największych wartości przyrodniczych regionu.

Dodatkowe informacje:
Trasa kończy się na północnym wschodzie Jeziora Góreckiego przy punkcie widokowym na Wyspę Zamkową. Wart uwagi jest również ogródek petrograficzny tuż obok budynku Dyrekcji Wielkopolskiego Parku Narodowego. Istnieje możliwość zakupu przewodnika do ścieżki.

Temat ścieżki: Rzeka, jako element procesów przyrodniczych

Lokalizacja: Dworzec w Puszczykowie – Kątnik

Link do mapy: https://www.google.com/maps/d/edit?mid=1rfDImld9UHc_86-6i4L577dvVQKcAWs&usp=sharing

Parking: Parking w Puszczykowie oraz parking leśny przy dworcu w Kątniku

Długość trasy: 5,5 km

Czas przejścia: 3,5 h

Opis: 
Malownicza trasa przebiegająca wzdłuż brzegów koryta Warty, ukazuje pełną gamę różnorodnych siedlisk przyrodniczych. Od łęgów topolowo-wierzbowych po bory sosnowe. Zaobserwować tutaj można krajobrazotwórczą rolę rzeki poprzez zmianę koryta i pozostawiania starorzeczy, jako nowych eutroficznych siedlisk.  Na trasie widoczne są również negatywne efekty, zagrażające przyrodzie WPN przez pobliskie osadnictwo, otaczające z każdej strony Park.

Przystanki:
 
1.Pomnikowy drzewostan sosnowy. Sosna, będąca najbardziej pospolitym gatunkiem drzewiastym w Polsce, nie dorasta w lasach gospodarczych do tak okazałych rozmiarów, jak na terenach Wielkopolskiego Parku Narodowego.
2 Warta I. Jedna z trzech najbardziej rozpoznawalnych rzek polski. Chodź najczęściej kojarzona z regionem Wielkopolski, swój bieg rozpoczyna na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej.
3.Warta II. Obserwując bieg rzeki, warto przyjrzeć się jej erozyjnej działalności. Kształt doliny podlega działalności akumulacyjnej i erozyjnej wód Warty.
4.Ślady bobra. Przy korycie Warty widoczne są powalone pnie drzew będące śladami żerowania bobrów. Przypominają nam one o niezwykłych zachowaniach bobrów, największych spośród europejskich gryzoni.
5. Ptasie łowisko. Warta przyciąga do swojego koryta wiele gatunków ptaków. Wykorzystują one ostrogi wygrzewając się oraz polując na inne zwierzęta wodne.
6. Wirynka. Niewielki lewobrzeżny dopływ Warty, będący świadectwem negatywnego oddziaływania lokalnej ludności na przyrodę Wielkopolskiego Parku Narodowego.
7. Pomnikowa sosna. Wśród drzew rosnących wzdłuż trasy znajduje się jeden pomnik przyrody. Jest to sosna pospolita, która została objęta tą formą ochrony przyrody już w 1965 r., zachwycając swoim nietypowym wyglądem. 
8.Starorzecze. Obszar objęty ochroną ścisłą prezentujący dawne koryto rzeki Warty. Eutroficzne zbiorniki w kształcie łukowatych wstęg są zalewane okresowo, przez pochodzące z Warty wiosenne wody roztopowe, stanowiąc ostoję biologicznej różnorodności.
9.Warta III. Rzeki charakteryzują się wieloma specyficznymi cechami. Prąd rzeczny powoduje, że martwa materia organiczna nie spada swobodnie na dno, lecz jest przenoszona w głąb rzeki i osadzana na brzegach.
 
Dodatkowe informacje:
Ze względu na charakter ścieżki (trasy rowerowe) na trasie brak tablic informacyjnych odnoszących się do poszczególnych punktów ścieżki. Istnieje możliwość zakupienia przewodnika do ścieżki.